Бо қарори Ҳукумати

Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 28 феврали соли 2015, № 104

тасдиқ шудааст

БАРНОМАИ МАҶМЎИИ ПАСТ КАРДАНИ САТҲИ ШУҒЛИ БА ҚАЙД ГИРИФТАНАШУДА (ҒАЙРИРАСМӢ)

ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛҲОИ 2015-2017

1. МУҚАДДИМА

1. Барномаи маҷмўии паст кардани сатҳи шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2015-2017 (минбаъд - Барнома) дар асоси моддаи 7 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи дурнамоҳои давлатӣ, консепсияҳо, стратегияҳо ва барномаҳои инкишофи иҷтимоию иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон", Стратегияи давлатии рушди бозори меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020 (қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 июни соли 2011, № 277), Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2015 (қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 июни соли 2007, № 530) ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ" таҳия гардидааст.
2. Барномаи мазкур моҳиятан иҷтимоӣ буда, ҳамчун ҷузъи ҷудонопазири Стратегияи давлатии рушди бозори меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020 дар татбиқи сиёсати давлатии мусоидат ба шуғли аҳолӣ нақши муҳим дошта, амалӣ намудани он барои мукаммал гардидани бозори меҳнат, ғанӣ гардонидани буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва паст намудани шуғли ғайрирасмӣ дар кишвар мусоидат менамояд.
3. Барномаи мазкур чорабиниҳо оид ба такмилдиҳии заминаҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар самти пешгирӣ, ошкорсозӣ ва бартараф намудани шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) ва паст кардани шиддати он, ташкили ҳамоҳангсозии фаъолияти идораҳои давлатӣ дар самти паст кардани сатҳи шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ), ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои ба огоҳкунӣ ва пешгирии шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) равонагардида, таҳия ва амалисозии чорабиниҳо ҷиҳати иттилоотонии аҳолӣ аз таъсири манфии чунин намуди шуғл дар ҷомеа, таъмини интизоми устувор ва риояи тартиби андозсупориро дар бар мегирад.
4. Иқтисоди бозаргонӣ бо ҳама бартарият ва арзишҳои худ зуҳуроти манфиро низ меофарад, ки аз бисёр ҷиҳат ба рушди иҷтимоию иқтисодии мамлакат таъсир мерасонад, ки яке аз онҳо иқтисоди пинҳонӣ мебошад.
5. Набудани шумораи кифояи ҷойҳои корӣ ё ҷойҳои кории маошаш паст ба он оварда мерасонад, ки як қисми аҳолӣ истифодаи фаъолияти меҳнатии худро дар бахши ғайрирасмӣ - дар соҳибкорӣ ва фаъолияти инфиродӣ пайдо мекунанд. Аз рўи маълумоти тадқиқоти қувваи кории соли 2009 гузаронидашуда, дар бахши ғайрирасмӣ 49 фоиз (428,6 ҳазор нафар) ва дар бахши расмӣ - 51 фоиз (446,1 ҳазор нафар) ба кор машғул буданд. Зиёда аз 77 фоизи аҳолии дар бахши ғайрирасмӣ машғул дар асоси фаъолияти инфиродӣ кор мекунанд.
6. Ба ғайр аз шуғли ғайрирасмӣ як қисми аҳолӣ дар бахши расмӣ бе бастани шартномаи меҳнатии хаттӣ ва ё бе ҳуқуқи истифодаи рухсатии меҳнатӣ, ё бе пардохти кўмакпулиҳои иҷтимоӣ, яъне ба шуғли ғайрирасмӣ машғуланд, ки ин 42,0 ҳазор нафар ё 9,4 фоизи аҳолии дар бахши расмӣ машғулбударо ташкил медиҳад.
7. Асосан шуғли ғайрирасмӣ дар соҳаи савдо (95,3 фоиз), нақлиёт (70,8 фоиз) ва ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ (69,1 фоиз) бе назардошти соҳаи кишоварзӣ паҳн гаштааст. Теъдоди аҳолии ба шуғли ғайрирасмӣ ҷалбгардида аз ҳисоби мардон 60, 4 фоиз ва аз ҳисоби занон 39,6 фоизро ташкил карда, теъдоди ҷавонони (15-29 - сола) қобили меҳнат 69,1 фоизро ташкил медиҳад.
8. Дар минтақаҳо шуғли ғайрирасмӣ бештар дар ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ (57,2 фоиз), вилояти Суғд (55,5 фоиз) ва вилояти Хатлон (56,2 фоиз) паҳн гаштааст. Дар шаҳри Душанбе шуғли ғайрирасмӣ 48,2 фоиз ва Вилояти Мухтори Кўҳистони Бадахшон - 32,8 фоизро ташкил медиҳад.
9. Музди кори паст аҳолиро маҷбур месозад, ки манбаи даромади иловагӣ ҷустуҷў намоянд, ки яке аз инҳо кори иловагӣ мебошад (ё ин ки шуғли дубора). Паҳншавии шуғли дубора тамоюл ба афзоиш дорад. Масалан, агар аз рўи маълумоти тадқиқоти қувваи кории соли 2004 177,2 ҳазор нафар кори иловагӣ дошта бошанд, пас дар соли 2009-ум шумораи онҳо 1,5 баробар зиёд шуда, 272,7 ҳазор нафарро ташкил дод. Сатҳи шуғли дубора дар соли 2004- 8,3 фоизи шумораи аҳолии машғул ва дар соли 2009- ум 14,7 фоизро ташкил дод.

Илова бар ин, 21,1 фоизи аҳолии бо кор машғул (392,0 ҳазор нафар) дар ҷустуҷўи кори иловагӣ буда, 42,5 фоиз мехоҳанд ба ғайр аз кори ҳаррўза кори иловагӣ дошта, 35,3 фоиз кори иловагии давомнокиаш зиёдтар ва 22,1 фоиз майл ба пайдо кардани соати зиёдтарро дар ҷойи кори аслиашон доранд.

10. Шумораи занони дорои кори иловагӣ дар ин давра қариб 2 баробар зиёд шуда, 134,5 ҳазор нафар ва мардон 32,0 фоиз зиёд шуда, 138,2 ҳазор - нафарро ташкил доданд. Таносуби ашхоси кори иловагӣ дошта нисбат ба шумораи умумии ба кор машғул дар миёни мардон ва занон қариб 2 баробар афзуда, мутаносибан 13,1 фоиз ва 16, 8 фоизро ташкил дод.
11. Ба ҳисоби миёна дар кори иловагӣ аҳолии бо кор машғул иловатан 15 соат дар як ҳафта кор мекунанд (ё ин ки 3 соат дар як рўз).
12. Доираи истифодабарии кори иловагӣ, ки асосан дар бахши хусусии иқтисодиёт мебошад, зиёда аз 92 фоиз (дорои кори иловагӣ) дар кишоварзӣ, зиёда аз 7 фоизи боқимондаро машғули соҳибкории инфиродӣ дар соҳаҳои саноати коркард ва хизматрасонӣ (дар савдо, нақлиёт ва ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ) ташкил кардаанд.
13. Кори иловагӣ дар ҳамаи минтақаҳо афзудааст, ғайр аз вилояти Суғд, ки дар он ҷо шумораи кори иловагидоштагон 17,9 фоиз кам шуда, 89,9 ҳазор нафарро ташкил додааст.
14. Шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) яке аз зуҳуроти хавфноки иҷтимоӣ ба ҳисоб рафта, ҳамчун поймолкунандаи ҳуқуқҳои конститутсионии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба меҳнат ва ҳифзи иҷтимоӣ дорои унсурҳои таҳдид ба амнияти иқтисодӣ ва иҷтимоии Тоҷикистон мебошад.
15. Рўзмарра ва мубрам будани масъалаи баррасишавандаро ба инобат гирифта, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои дахлдори ташкилию ҳуқуқиро дар ин самт меандешад.
16. Маҷмўи чораҳои андешидаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ин самт пеш аз ҳама дар ҳамроҳ гардидан ва ба тасвиб расонидани санадҳои байналмилалии ҳуқуқӣ инъикос ёфтааст. Аз ҷумла:

- Конвенсия оид ба ҳуқуқи кўдак аз 20 ноябри соли 1989;

- Конвенсияи №182 Ташкилоти байналмилалии меҳнат "Дар бораи аз байн бурдани шаклҳои бадтарини меҳнати кўдак" аз 1 июни соли 1999;

- Конвенсияи №29 Ташкилоти байналмилалии меҳнат "Дар бораи меҳнати маҷбурӣ ё ҳатмӣ" аз 28 июни соли 1930;

- Конвенсияи №105 Ташкилоти байналмилалии меҳнат "Дар бораи барҳамдиҳии меҳнати маҷбурӣ" аз 25 июни соли 1957 ва ғайра.

2. Мақсад ва вазифаҳо

17. Мақсади асосии Барномаи мазкур амалӣ гардонидани сиёсати давлатӣ дар соҳаи мусоидат ба шуғли аҳолӣ, ба шуғли расмӣ ҷалб намудани аҳолии қобили меҳнат, таъмини кафолатҳои меҳнатии кормандон, баҳисобгирии дақиқи омории қувваи корӣ, ғанӣ гардонидани буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва дар ин замина баланд бардоштани ҳифзи иҷтимоии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.
18. Вазифаҳои асосии Барномаи мазкур иборатанд аз:

- мукаммалсозии заминаи меъёрию ҳуқуқӣ дар самти пешгирӣ, ошкорсозӣ ва бартараф намудани шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) ва паст кардани шиддатнокии он;

- ташаккули ҳамоҳангсозии фаъолияти сохторҳои давлатӣ дар самти паст кардани сатҳи шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ);

- ташкил ва гузаронидани чорабиниҳои ба огоҳкунӣ ва пешгирии шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) нигаронидашуда;

- таҳия ва амалисозии чорабиниҳо ҷиҳати иттилоотонии аҳолӣ оид ба таъсири манфии шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) ба ҷомеа;

- таъмини интизоми устувор ва риояи тартиби андозсупорӣ.

3. Натиҷаҳои иҷрои чорабиниҳои Барнома дар солҳои 2015-2017

19. Амалигардонии Барномаи мазкур бояд ба инҳо мусоидат намояд:

- паст гардидани шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ);

- ба шуғли расмӣ ҷалб гардидани шаҳрвандони қобили меҳнат;

- равона намудани маблағҳои буҷети давлатӣ барои татбиқи барномаҳои мушаххаси беҳсозии сатҳи некўаҳволии мардум;

- кам намудани эҳтимолияти маблағгузории иловагии воситаҳои буҷетӣ ба буҷети суғуртаи иҷтимоӣ;

- зиёд гардидани сарчашмаҳои нави андозбандишаванда ба буҷети давлатӣ ва буҷети суғуртаи иҷтимоӣ;

- таъмини шаҳрвандон бо ҳифзи иҷтимоии арзанда дар давраи пиронсолӣ, маъюбӣ ва дигар ҳолатҳое, ки қонунгузории амалкунанда муайян кардааст;

- ташаккули механизми баҳисобгирии воқеии ҷойҳои корӣ, инчунин тартиби барҳамдиҳии ҷойҳои корӣ.

4. Татбиқи Барнома ва назорати иҷрои он

20. Масъулини таъмини иҷрои Барнома вазорату идораҳо ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ мебошанд, ки ҷараёни иҷрои онро ҳар сол дар ҷаласаҳои ҷамъбастӣ баррасӣ намуда, аз натиҷаи он ба Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҷамъбаст ва пешниҳоди минбаъда ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ирсол менамоянд.
21. Назорати иҷрои Барномаро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вазоратҳои дахлдор ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ анҷом медиҳанд.
22. Нақшаи татбиқи Барномаи маҷмўии паст кардани шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2015-2017 замима мегардад.

Замима

Нақшаи татбиқи Барномаи маҷмӯии паст кардани шуғли ба қайд гирифтанашуда (ғайрирасмӣ)  дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2015-2017